Zastanówmy się nad następującym scenariuszem – Twój pies to pięcioletni cavalier Sparky. Od jakiegoś czasu nie ma ochoty na ulubione smakołyki. Czasem zdarza mu się zakaszleć mimo, że dbasz o to, by nie był przeziębiony. Nie daje rady wejść z Tobą po schodach na trzecie piętro. Kiedy siedzisz na kanapie i czytasz książkę słyszysz, jak trudno mu się oddycha. Sparky polubił picie wody – po powrocie z pracy zastajesz prawie pustą miskę. Wydaje Ci się też, że czujesz jakieś drżenie, kiedy drapiesz go pod lewą  łapką, tak, jak lubi.

W tym momencie masz w zasadzie dwa wyjścia z sytuacji – stwierdzasz, że taka jest jego natura, żyjecie razem aż do momentu, w którym organizm psa nie da rady i przejdziecie (pozytywnie lub nie) pierwszy kryzys związany z postępującą chorobą serca. Kolejnym rozwiązaniem jest wizyta u lekarza i zbadanie swojego pupila. W artykule postaramy się opowiedzieć o chorobie, której objawy opisaliśmy w pierwszym akapicie.

Co to jest endokardioza zastawki dwudzielnej?

Nie bez powodu wybraliśmy na bohatera wstępu pięcioletniego samca rasy Cavalier King Charles Spaniel. Prawie połowę cavalierów w tym wieku dotyka choroba nazywana endokardiozą zastawki dwudzielnej. Jej inne określenia to: zwyrodnienie śluzakowate zastawki dwudzielnej, choroba zwyrodnieniowa zastawki dwudzielnej czy z angielskiego MVD (mitral valve disease).

Na chorobę zwyrodnieniową zastawki dwudzielnej cierpi około ⅓ psów ras małych w wieku powyżej dziesięciu lat. Dotyka ona najczęściej wymienione wyżej cavaliery, pudle miniaturowe, sznaucery, pekińczyki, jamniki, whippety, boston terriery i inne małe psy, szczególnie w zakresie do 10-12 kilogramów, również te nierasowe. Choroba ta dotyczy w równej mierze samców jak i samice, przy czym wydaje się, że choroba szybciej postępuje u osobników płci męskiej.

Trochę fizjologii…

Serce to narząd, który zbudowany jest z czterech jam: prawego i lewego przedsionka oraz prawej i lewej komory. Między lewym przedsionkiem a lewą komorą znajduje się zastawka dwudzielna, inaczej nazywana mitralną. Utrzymywana jest ona przez aparat zastawkowy – pierścień włóknisty oraz struny ścięgniste przyczepione do mięśni brodawkowatych, które odpowiadają za jej prawidłowy ruch. Zastawka mitralna jest otwarta w trakcie rozkurczu serca, umożliwia to napływ utlenowanej krwi z żył płucnych poprzez lewy przedsionek do lewej komory. Zastawka zamyka się tuż przed skurczem lewej komory, co umożliwia przepchnięcie krwi do aorty. Aorta, jako główna tętnica organizmu, poprzez dalsze połączenia naczyniowe zaopatruje wszystkie komórki ciała w utlenowaną krew – niezbędną do ich prawidłowego metabolizmu i funkcjonowania.

Problem zaczyna się, kiedy zastawka mitralna ulega procesom, które uniemożliwiają jej prawidłowe zamknięcie się. Lekarze określają takie zmiany mianem zwyrodnienia. Początkowo zaburzeniu ulega struktura tkanki budującej zastawkę, następnie na płatkach zastawki mitralnej odkładają się organiczne związki, które tworzą na jej powierzchni zgrubienia i guzki. Powoduje to osłabienie i pogrubienie całego aparatu zastawkowego, co zaburza anatomiczny układ zastawki mitralnej. Przeciążeniu ulegają struny ścięgniste podtrzymujące zastawkę, nadmiar tkanki nadbudowany na brzegach zastawki zaczyna wypadać w kierunku lewego przedsionka. Powoduje to cofanie się do niego części krwi. W konsekwencji mniej krwi bogatej w tlen dostarczane jest do tkanek i narządów, stąd szybsze męczenie się i osłabienie psa. Lewy przedsionek powiększa się, ponieważ musi pomieścić zalegającą objętość krwi. Zbyt duży lewy przedsionek może uciskać na rozwidlenie tchawicy i powodować kaszel, szczególnie w chwilach ekscytacji lub nadmiernego wysiłku. Cofająca się krew skutkuje wrażeniem akustycznym, czyli szmerem, który słyszalny jest między prawidłowymi uderzeniami serca.

Jaki jest najgorszy scenariusz?

Z czasem nieleczona choroba przechodzi z fazy delikatnych objawów, np. takich jak wspomniana wyżej niechęć do ruchu i szybsze męczenie się, do momentu znacznego ich zaawansowania. Pojawia się wtedy ciężki oddech, również w fazie snu i wyraźne trudności w oddychaniu zwierzaka, połączone z mokrym kaszlem. Objawy te świadczą najczęściej o najbardziej spektakularnym efekcie niewydolności serca – gromadzeniu się płynu w tkance płuc, co nazywamy obrzękiem płuc. Jest to stan bezpośrednio zagrażający życiu. Dlaczego?

Płuca są połączone z sercem za pomocą naczyń – nieprawidłowości w układzie krążenia będą oddziaływać na układ oddechowy i odwrotnie. Zmiany w ciśnieniu krwi i nadmiar płynów (pamiętasz, że Sparky więcej pił?) powodują zastój krwi w obrębie płuc i przesączanie nadmiaru płynu do ich miąższu. Z czasem ilość ta zwiększa się i dosłownie zalewa pęcherzyki płucne, czyli miejsca, do których dociera powietrze atmosferyczne, by organizm oddał dwutlenek węgla i wymienił go na tlen. Pęcherzyki płucne wypełnione płynem uniemożliwiają to. W trakcie zaawansowanego epizodu obrzęku płuc zwierzę jest sine, nie rusza się, z pyska i nosa wypływa mu pienisty płyn. Nie może oddychać – dusi się.

Co można zrobić?

Prawdopodobnie zabrzmi to banalnie, ale jak w przypadku każdej opisanej choroby najważniejsza jest profilaktyka. Przy okazji corocznego szczepienia przeciwko wściekliźnie każdy pies powinien być osłuchany. Ewentualne nieprawidłowości stwierdzone w czasie tego badania (szmery, kliki) powinny być poddane dalszej diagnostyce, nawet jeśli zwierzak nie pokazuje do tej pory objawów choroby serca.

Inaczej sprawa się ma, jeżeli rozmawiamy o rasach predysponowanych, takich jak np. cavaliery. Powinny one po ukończeniu pierwszego roku życia być regularnie badane i dokładnie osłuchiwane przez lekarzy „pierwszego kontaktu”, a w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości podczas osłuchiwania przejść obowiązkowo konsultację kardiologiczną i odbywać ją regularnie co 6-12 miesięcy, zależnie od wyników badania pierwszego badania i wspólnej decyzji lekarza kardiologa oraz opiekunów psa.

Konsultacja kardiologiczna powinna zawierać w sobie kilka elementów. Osłuchiwanie połączone z badaniem klinicznym oraz badanie echokardiograficzne i ewentualne wykonanie zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej. Osłuchiwanie mówi lekarzowi o pracy serca oraz płuc, czy występują szmery wewnątrzsercowe związane z niedomykalnością zastawki mitralnej, czy obecny jest zastój płynu w obrębie miąższu płuc. Badanie echokardiograficzne, czyli usg serca, pozwala ocenić jego wymiary, ruch zastawek serca, ich wygląd, czy pracują prawidłowo. Zdjęcie RTG klatki piersiowej wykazać może powiększenie sylwetki serca, obraz tkanki płuc (czy obecny jest w niej zalegający płyn), uniesienie tchawicy. Obecnie za złoty standard w diagnozowaniu chorób serca u zwierząt i ludzi uważa się badanie echokardiograficzne.

Metody leczenia – co nowego?

Najbardziej podstawową formą leczenia endokardiozy zastawki mitralnej jest terapia farmakologiczna. Lekarz weterynarii ustala ją w oparciu o stadium choroby psa (A, B1, B2, C, D), posługując się najczęściej kilkoma podstawowymi grupami leków: lekami moczopędnymi, inhibitorami ACE i lekami o działaniu inotropowo dodatnim. Jako że choroba zwyrodnieniowa zastawki dwudzielnej ma charakter postępujący, możemy ją w ten sposób opóźnić, ale nie zahamować. Należy również pamiętać, że leki moczopędne obarczają w znaczący sposób nerki. W prowadzeniu terapii tymi lekami konieczna jest kontrola stanu nerek za pomocą odpowiednich parametrów biochemicznych (mocznik, kreatynina, SDMA) oraz poziomu elektrolitów (sód, potas). Wskazane jest również regularne wykonywanie badania ciśnienia krwi. W razie wystąpienia nieprawidłowości w rytmie serca, czyli arytmii, rozpoczynamy leczenie przeciwarytmiczne.

Warto poświęcić moment na zastanowienie się nad metodami operacyjnymi leczenia choroby. Na pewno słyszeli Państwo o wymianach zmienionych chorobowo zastawek u ludzi: przeszczepach zastawek lub implantacji sztucznych zastawek. Próby takie, z powodzeniem, są przeprowadzane również u zwierząt. Na razie ten rodzaj terapii nie jest dostępny w Polsce, ale powoli zaczynają wykonywać ją ośrodki akademickie na świecie, np. w Londynie i prywatne kliniki w kilku krajach świata. Zabiegi te niestety są nadal bardzo kosztowne (od 10 tys. euro w górę).

Więcej na temat endokardiozy mogą Państwo dowiedzieć się od naszych lekarzy lub innych lekarzy specjalizujących się w chorobach serca w Polsce.

Jako właściciel psa cierpiącego na endokardiozę powinno się mieć na uwadze, że największe szanse na odroczenie epizodu obrzęku płuc i maksymalne wydłużenie czasu przeżycia ze stwierdzoną chorobą mają zwierzęta, które zdiagnozowano w stadium bezobjawowym endokardiozy. Dlatego też tak istotne są regularne badania, wykrycie problemu “na czas” i szybkie wdrożenie terapii. Daje to największe szanse na powodzenie leczenia u każdego “cavaliera Sparky’ego”, któremu wcześnie stwierdzono chorobę.

opracowała lek.wet. Zuzanna Uljanowska, VETCARDIA

Wyobraź sobie taką sytuację. Masz kota, który nagle zeskoczył z ulubionego fotela, zawył i przeraźliwie miaucząc oraz ciągnąc tylne nogi za sobą próbuje niezdarnie przemieszczać się po domu szukając schronienia. Co się stało ?

Jeśli nie miał żadnego urazu, nie został przytrzaśnięty w uchylnym oknie, nie spadł z szafy, parapetu czy balkonu prawdopodobnie doznał zatorowości tętniczej. Są dwie możliwości – albo wiedziałeś, że ma bardzo chore serce i lekarz uprzedzał o takiej możliwości, albo (co niestety jest częstsze) jest to pierwszy objaw towarzyszący ciężkiej chorobie serca, najczęściej kardiomiopatii przerostowej lub tak zwanej kardiomiopatii restrykcyjnej. (więcej…)

Brzmi groźnie prawda? I niestety jest. Dla kardiologa weterynaryjnego to nierzadko spotykana sytuacja. Natomiast dla właściciela, mocno stresująca, szczególnie że objawy mogą pojawić się nagle i przebiegać dramatycznie.  Ale zacznijmy od początku…

Co to jest worek osierdziowy ?

Osierdzie to worek otaczający serce. Zbudowany jest włókien kolagenowych oraz w mniejszej ilości z włókien elastyny. Tak budowa sprawia, że przypomina „plastikową torbę” która w przypadku wypełnienia małą ilością płynu ulega naprężeniu, ale w przypadku pojawienia się nagle większej ilości nie zdąży ulec rozciągnięciu.  Występuje pewna adaptacja w przypadku długotrwałego gromadzenia się płynu w osierdziu. Rośnie objętość płynu, który może być zgromadzony bez objawów tak zwanej tamponady serca. Normalnie osierdzie u psa zawiera od 2,5 do 15 ml płynu. (więcej…)

Przetrwały Przewód Tętniczy ( Patent Ductus Arteriosus PDA)

Podsumowaliśmy ostatni rok naszej pracy w VETCARDII – od września 2013 wykonaliśmy 10 operacji zamknięcia przetrwałego przewodu tętniczego (wszystkie udały się, a nasi pacjenci czują się dobrze), kolejny pies czeka na swój zabieg w przyszłym tygodniu. Ze względu na dość dużą ilość psiaków, które trafiają do naszej lecznicy z podejrzeniem  przetrwałego przewodu tętniczego i  relatywnie sporą ( jak na częstotliwość występowania tej wady w populacji )  ilość zabiegów wykonywanych przez zespół naszych lekarzy pod wodzą profesora Marka Galantego stwierdziliśmy, że czas napisać o tym co to jest ten przewód tętniczy i co można z nim zrobić, a także jak go szybko można wykryć. (więcej…)

Wracamy z wizyty u kardiologa weterynaryjnego ? dostaliśmy opis wizyty i choroby, mamy rozpisane leki (często niemało) i wyznaczony termin wizyty kontrolnej. Nierzadko zostajemy zbombardowani ogromną ilością wiadomości dotyczących samej choroby, a z racji, że w zasadzie wszystkie choroby serca wymagają dożywotniego podawania leków, musimy sobie jeszcze poradzić w zupełnie nowej sytuacji ? oto nie tylko stajemy się odpowiedzialni za to, jak dobrze będzie się naszemu psu lub kotu żyło, ale też stajemy się osobami, od których zależy, w jak dobrym zdrowiu przyjdzie mu żyć oraz ile czasu jeszcze z nami spędzi. Opiekunowie zwierząt stają się w pewnym sensie przedłużeniem lekarza ? muszą nie tylko pamiętać o lekach, ale też komunikować się z weterynarzem i przekazywać informacje, na podstawie których będzie mógł dokonać korekt w sposobie leczenia. Dlatego tak duże znaczenie ma znajomość prawidłowych sposobów monitorowania pacjenta kardiologicznego w domu i właśnie temu zagadnieniu chcielibyśmy poświęcić niniejszy wpis na naszym blogu. (więcej…)

Czy ważna jest ocena obecności mutacji genów MYBPC3 R820W u kotów rasy ragdoll?

Cały czas toczy się dyskusja dotycząca istotności wykonywania badań genetycznych u kotów, między innymi rasy ragdoll. Prezentujemy naszym pacjentom oraz hodowcom kotów rasy Ragdoll najnowsze informacje dotyczące mutacji wywołującej niebezpieczną chorobę, kardiomiopatię przerostową ( HCM ). W ostatnim numerze Journal of VLolek ragdoleterinary Cardiology, który ukazał się kilka tygodni temu grupa angielskich naukowców (K. Borgeat, D. Casamian-Sorrosal, C Helps, V.L. Fuentes, D.J. Connolly) na podstawie oceny genotypu u 236 kotów, które zmarły z powodu śmierci sercowej określono związek między tą mutacją, a rozwinięciem się pełnoobjawowej formy kardiomiopatii przerostowej. Od 2007 roku wiemy, że u kotów tej rasy występuje mutacja białka C3 wiążącego miozynę. Badanie na obecność tego genu można wykonać pobierając materiał biologiczny (krew lub tkankę błony śluzowej powierzchni policzkowej jamy ustnej) od zwierzęcia. HCM jest niebezpieczną chorobą, dlatego jeśli jest wcześnie wykrywana i podlega leczeniu, pozwalając wydłużyć życie chorego kota i poprawić jego komfort życia. Choroba jedna w znaczący sposób skraca życie chorego na kardiomiopatię przerostową kota. (więcej…)