Endokardioza zastawki mitralnej – najczęstsza choroba serca małych psów

Najczęstsze problemy z którymi zwracają się do nas Klienci z psami ras małych i średnich w średnim i starszym wieku – nietolerancja wysiłkowa, ciężki albo przyspieszony oddech, duszność, kaszel, czasami omdlenia. Wszystkie te objawy mogą być objawami choroby serca zwanej endokardiozą zastawki mitralnej. Ale zapoznajmy się z tematem od początku.

Morfologicznie serce składa się z 4 jam, lewego i prawego przedsionka, lewej i prawej komory. Między lewym przedsionkiem a lewą komorą znajduje się zastawka mitralna, inaczej zastawka dwudzielna – cienka gładka struktura podtrzymywana aparatem zastawkowym (pierścień ścięgnisty oraz struny ścięgniste). Zastawka ma za zadanie przepuszczać natlenowaną krew z tętnic płucnych tylko w jednym kierunku – z lewego przedsionka do lewej komory. Zastawka się otwiera w momencie rozkurczu serca i zamyka się podczas skurczu wypychając krew do aorty.

Z wiekiem zastawka zaczyna się przebudowywać, na jej płatkach pojawiają się zwyrodnienia, które nie pozwalają szczelnie się jej zamykać. Przez to część krwi cofa się do światła lewego przedsionka. U niektórych psów widujemy niedomykalność tej zastawki w bardzo młodym wieku i jej zmiany się nie pogłębiają. Ale u innych psów takie zmiany zwyrodnieniowe na zastawce mogą skutkować powiększaniem się  lewego przedsionka i rozwinięciem niewydolności serca.

Istnieje 5 stadiów choroby zwyrodnieniowej zastawki mitralnej (MVD- mitral valve disease) według ACVIM (Amerykańskie Weterynaryjne Stowarzyszenie Chorób Wewnętrznych).

Stadium A – rasy predysponowane do tej choroby, zwłaszcza cavalier king charles spaniele, yorkshire terriery, boston teriery, shih tzu, chihuahua, whippety, sznaucery, jamniki i inne rasy małe i średnie. Te psy w młodym wieku mogą jeszcze nie mieć żadnych zmian w sercu ale są uważane za rasy, które z dużym prawdopodobieństwem będą mieć chorobę zwyrodnieniową zastawki mitralnej w starszym wieku.

Stadium B1 – stadium choroby, w którym jeszcze pies nie ma żadnych objawów, na co dzień funkcjonuje jak zdrowy osobnik, ale zmiany na zastawce są  już widoczne w obrazie ultrasonograficznym. Dlatego warto regularnie sprawdzać swoje zwierzęta, zwłaszcza rasy średnie i małe profilaktycznie w młodym wieku lub przed planowanym zabiegiem. W stadium B1 choroby serca może już być słyszalny szmer sercowy podczas osłuchiwania.

Na tym etapie zwierzak nie potrzebuje wprowadzenia żadnego leczenia, jedynie tylko regularne kontrole kardiologiczne, żeby zobaczyć jak szybko zachodzą zmiany.    

Stadium B2 – na tym stadium choroby krew, która się cofa do światła lewego przedsionka z lewej komory, powoduje jego powiększenie. Szmer podczas osłuchiwania może być o nasileniu 3-4/6 z lewej strony klatki piersiowej. Na tym etapie zalecane jest już włączenie leków kardiologicznych dobieranych stosownie do masy ciała i stopnia zaawansowania choroby. Według badań naukowych leczenie od tego stadium opóźnia rozwinięcie się niewydolności serca średnio o 15 miesięcy.

Stadium C – etap choroby, kiedy u pacjenta może się rozwinąć obrzęk płuc – stan, w którym dochodzi do nadmiernego gromadzenia się płynu przesiękowego w przestrzeni śródmiąższowej i pęcherzykach płucnych. Objawami może być duszność, przyspieszony oddech, nietolerancja wysiłkowa, mokry kaszel, przyspieszone tętno. Psy mogą przybierać charakterystyczną pozycję stojącą z szeroko rozstawionymi kończynami piersiowymi oraz uniesioną głową i szyją, co ułatwia oddychanie. Często nie mogą się położyć ze względu na nasilającą się wtedy duszność.  Badaniem potwierdzającym będzie badanie USG płuc a postępowaniem włączenie leków moczopędnych i tlenoterapia. To zwykle jest stadium zagrażające życiu pacjenta i nie może być bagatelizowane przez opiekuna.

Stadium D – końcowe stadium choroby z zaawansowaną niewydolnością serca. Oznacza bardzo ciężkie zmiany w funkcjonowaniu mięśnia sercowego, niejednokrotnie znaczne osłabienie, omdlenia, często pojawiające się wodobrzusze (gromadzenie płynu w jamie brzusznej), niekiedy również w klatce piersiowej czy nawet w worku osierdziowym. Często towarzyszy temu znaczne wychudzenie pacjenta spowodowane brakiem apetytu lub ujemnym metabolizmem.

Czy można zapobiec rozwinięciu się choroby serca?

Niestety nie, postęp endokardiozy zastawki mitralnej ma podłoże genetyczne. Jedynie można spowolnić bieg choroby za pomocą włączenia leków na odpowiednim etapie choroby i przeprowadzać regularne echo serca.

Najbardziej podstawową formą leczenia endokardiozy zastawki mitralnej jest terapia farmakologiczna. Lekarz weterynarii ustalają ją w oparciu o stadium choroby psa, posługując się najczęściej kilkoma podstawowymi grupami leków: różnymi lekami moczopędnymi, inhibitorami ACE i lekami o działaniu inotropowo dodatnim, czasem lekami antyarytmicznymi. Jako że choroba zwyrodnieniowa zastawki dwudzielnej ma charakter postępujący, możemy ją w ten sposób opóźnić, ale nie zahamować. Należy również pamiętać, że leki moczopędne obarczają w znaczący sposób nerki. W prowadzeniu terapii tymi lekami konieczna jest kontrola stanu nerek za pomocą odpowiednich parametrów biochemicznych (mocznik, kreatynina, SDMA) oraz poziomu elektrolitów (sód, potas). Wskazane jest również regularne wykonywanie pomiarów ciśnienia krwi. W razie wystąpienia nieprawidłowości w rytmie serca, czyli arytmii, rozpoczynamy leczenie przeciwarytmiczne.

Warto poświęcić moment na zastanowienie się nad metodami operacyjnymi leczenia choroby. Na pewno słyszeli Państwo o wymianach zmienionych chorobowo zastawek u ludzi: przeszczepach zastawek lub implantacji sztucznych zastawek. Próby takie, z powodzeniem, są przeprowadzane również u zwierząt. Ten rodzaj terapii jest już dostępny w kilku ośrodkach w Europie Zachodniej (Włochy, Niemcy, Francja, Wielka Brytania), oraz w Japonii i Stanach Zjednoczonych. Niewykluczone, że może taka możliwość pojawi się w naszym kraju. Zainteresowanych tymi metodami namawiamy do założenia skarbonek na tego typu zabiegu, gdyż są to nadal bardzo kosztowne procedury kosztujące pomiędzy 12 tysięcy a 20 tysięcy euro. Ale jest taka możliwość i zapewne będzie się rozwijała, co być może da nadzieję psom w przyszłości.