Kiedy Twojemu szczeniaczkowi wydaje się, że jeszcze nie potrzebuje płuc czyli o ?

Przetrwały Przewód Tętniczy ( Patent Ductus Arteriosus PDA)

Podsumowaliśmy ostatni rok naszej pracy w VETCARDII – od września 2013 wykonaliśmy 10 operacji zamknięcia przetrwałego przewodu tętniczego (wszystkie udały się, a nasi pacjenci czują się dobrze), kolejny pies czeka na swój zabieg w przyszłym tygodniu. Ze względu na dość dużą ilość psiaków, które trafiają do naszej lecznicy z podejrzeniem  przetrwałego przewodu tętniczego i  relatywnie sporą ( jak na częstotliwość występowania tej wady w populacji )  ilość zabiegów wykonywanych przez zespół naszych lekarzy pod wodzą profesora Marka Galantego stwierdziliśmy, że czas napisać o tym co to jest ten przewód tętniczy i co można z nim zrobić, a także jak go szybko można wykryć.

Przetrwały przewód tętniczy jest jedną z trzech najczęściej występujących wad wrodzonych u psów. Częstotliwość występowania to 4,7 psów na 1000. Dwa razy częściej występuje u samic niż u samców. Dużo rzadziej występuje u kotów 0,2 koty na 1000. Wg opublikowanych danych około 65 % zwierząt z przetrwałym przewodem tętniczym umiera w ciągu pierwszego roku życia.

Rasami predysponowanymi do wystąpienia PDA są:

– owczarki niemieckie

– pudle

– maltańczyki (które w naszej przychodni stanowią najliczniejszą grupę pacjentów)

– yorkshire teriery

– polskie owczarki nizinne

– pomeraniany

– sznaucery miniaturowe

– chihuahua

– labrador retriever

– mieszańce małych ras

Szczenię z PDA zazwyczaj wygląda zupełnie normalnie, nie ma żadnych zewnętrznych oznak choroby, ale jeśli przewód jest bardzo duży, szczeniaki te mogą być mniej ruchliwe i spokojniejsze czasem na przedniej części klatki piersiowej można wyczuć ? drżenia? dotykając palcem w okolicy lewej pachy.  Jeśli przewód jest mały szmer sercowy będzie słyszalny podczas osłuchiwania przez lekarza, zaś pies może nie wykazywać żadnych oznak choroby. Dlatego też dość często spotykamy psy z tą wadą w późniejszym wieku. Naszym rekordzistą był owczarek australijski, u którego rozpoznaliśmy tę wadę w wieku około 10 lat. Warto nadmienić, że nie zmarł z powodu obecności tej wady, tylko na skutek problemów neurologicznych w podeszłym wieku.

Co to jest przewód tętniczy?

Przewód tętniczy występuje w życiu płodowym. Jest to naczynie zbudowane w 89 % z mięśni gładkich, przeplatanych włóknami sprężystymi i kolagenem. Anatomicznie położony jest pomiędzy rozwidleniem tętnicy płucnej oraz aortą zstępującą. Połączenie to w życiu płodowym stanowi naturalny bypass, przez który przepływa krew między tymi dwoma naczyniami. W życiu płodowym średnica przewodu tętniczego jest w przybliżeniu taka jak średnica aorty i tętnicy płucnej. Przewód jest drożny ponieważ płuca zwierzęcia są nieczynne, wypełnione płynem i nie pełnią swojej funkcji narządu oddechowego. Łożysko dostarcza zarówno substancje odżywcze jak i tlen do płodu. Ponieważ płuca są nieczynne w zasadzie nie funkcjonuje mały obieg krwi  i dzięki przewodowi tętniczemu, krew płynąca z prawej komory omija płuca i wpada do aorty. W chwili urodzenia dochodzi do rozprężenie płuc , spada opór w naczyniach płucnych i wzrasta ciśnienie w aorcie. Przewód tętniczy ulega zamknięciu przez skurcz mięsni budujących jego ścianę. Dzieje się to w pierwszych minutach po urodzeniu. Mięsnie gładkie budujące przewód zaczynają zanikać po około 48h po jego zamknięciu natomiast miesiąc po urodzeniu w miejscu przewodu znajdujemy pozostałe po nim więzadło tzw. więzadło tętnicze.

Rysunek przedstawiający po lewej stronie prawidłowy obraz serca po urodzeniu, po prawej serce z niezamkniętym przewodem tętniczym. Obraz pochodzi z serwisu – www.pediatricheartspecialists.com

Jednym z mediatorów, który także ma wpływ na zamykanie PDA są prostaglandyny. Podczas życia płodowego poziom prostaglandyn krążących we krwi jest wysoki i pomaga w utrzymaniu drożności przewodu. Wytwarzane są one przez łożysko i metabolizowane w płucach. Niewielki przepływ krwi przez płuca podczas życia płodowego skutkuje małym metabolizmem prostaglandyn i w związku z tym ich podwyższonym stężeniem we krwi. Dlatego też syntetyczne inhibitory prostaglandyn wykorzystywane są przy zamykaniu przewodu tętniczego u ludzkich noworodków.  Niestety nie ma to zastosowania w przypadku zwierząt.

Diagnostyka przewodu tętniczego.

Pierwszym najważniejszym badaniem jest osłuchiwanie serca podczas rutynowej wizyty lekarskiej podczas pierwszego szczepienia. W trakcie takiej wizyty powinny zostać wyłapane zwierzęta z podejrzeniem PDA.  Szmer jest charakterystyczny i nazywany jest tzw. ? szmerem maszynowym? występuje zarówno w fazie  skurczu jak i rozkurczu serca.  Lekarz ? rodzinny? powinien skierować zwierzę na konsultację kardiologiczną.

Najważniejszym badaniem wykonywanym przez kardiologa w przypadku podejrzenia tej wady jest pełne badanie echokardiograficzne z przepływami przez naczynia. Pozwala ono na ocenę przepływu przez przewód tętniczy oraz  zmiany w funkcjonowaniu mięśnia sercowego wywoływanymi przez tę chorobę. Innymi badaniami wykorzystywanymi w diagnostyce PDA są RTG klatki piersiowej  oraz EKG.

Leczenie.

Przewód tętniczy jest wadą wrodzoną, którą można całkowicie wyleczyć pod warunkiem, że zostanie ona dość szybko zdiagnozowana i przetrwały przewód nie ?wyrządzi jeszcze znacznych  szkód w sercu?. Dlatego tak ważna jest wczesna diagnostyka. Im wcześniej podejmie się leczenie chirurgiczne tym lepiej dla pacjenta, którego szanse na całkowite wyleczenie wzrastają. Leczenie można wykonać dwoma metodami. Pierwsza z nich to klasyczna metoda chirurgiczna z otwarciem klatki piersiowej. Podczas zabiegu chirurgicznego zakłada się przewiązki na przewód aby zamknąć przepływ krwi w tym miejscu.

Drugą metodą jest wprowadzenie przez tętnicę udową małej ? zatyczki? przypominającej swoim wyglądem parasolkę, którą otwiera się w przewodzie tętniczym co powoduje zamknięcie jego światła. Plusem tej metody jest mała inwazyjność , nie jest to zabieg bolesny ( choć oczywiście wykonywany w znieczuleniu ) natomiast często małe psy w chwili zdiagnozowania przewodu tętniczego, nie osiągają masy ciała wymaganej do przeprowadzenia tej procedury. Zabieg metodą małoinwazyjną można wykonać w tej chwili w Polsce tylko na Wydziale Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu.

U psa po zamknięciu przewodu czy to metodą chirurgiczną czy małoinwazyjną, dochodzi w ciągu kilku dni do kilku tygodni  do cofnięcia się wszystkich zmian w mięśniu sercowym. Zdarzają się czasem sytuacje, że zmiany w sercu są zbyt zaawansowane i pewne zmiany pozostają, jednakże pacjenci zazwyczaj czują się również normalnie.

Przygotowanie pacjenta.

W naszej przychodni zabieg zamknięcia przewodu tętniczego, wykonywany jest metodą klasyczną czyli z otwarciem klatki piersiowej. Przed wykonaniem zabiegu należy wykonać badanie krwi  i RTG klatki piersiowej. Pies przychodzi na zabieg na czczo czyli dzień wcześniej może dostać ? kolację? w dniu zabiegu tylko woda do picia. Jeśli zwierzę dostaje leki kardiologiczne to o tym czy mają być one podane w dniu zabiegu decyduje anestezjolog. Po zabiegu zwierzę zostaje pod opieką lekarza tak długo jak to jest konieczne, z reguły jest to 12-24 godziny.  Zazwyczaj zwierzęta, pomimo dużej bolesności związanej z otwarciem klatki piersiowej następnego dnia po zabiegu czują się bardzo dobrze.

A oto niektórzy z naszych pacjentów – York Niunio, owczarek Dzidzia po operacji, dzielny labradorek Fado, maltańczyki Gucci i Sara, oraz ostatni pacjent owczarek Linda.

Opieka domowa nad zwierzęciem po operacji PDA.

• Należy stosować leki wg zaleceń lekarzy, które są podane po zabiegu, dotyczy to głownie leków kardiologicznych , przeciwbólowych  oraz antybiotyku.
• Zazwyczaj na dzień lub dwa pozostawiamy venflon w łapce aby można było ew. podać kroplówkę jeśli  będzie taka potrzeba.
• W okresie od operacji do zdjęcia szwów należy w lecznicy 2-3 razy zmienić opatrunek chroniący ranę pooperacyjną.  Do zadań właściciela należy dbałość o to, aby szczeniak drapiąc tylną łapką nie uszkodził opatrunku chroniącego szew.
• Czasem niektóre małe pieski muszą przez kilka dni po operacji dostawać olej parafinowy do pyszczka gdyż mają problemy z przyjęciem odpowiedniej pozycji do oddania kału.

Zapobieganie.

PDA u ras predysponowanych jest prawdopodobnie wadą dziedziczną. Zostało to udowodnione w przypadku miniaturowych pudli. W przypadku połączenia 2 psów z przetrwałym przewodem tętniczym 80 % ich potomstwa miało PDA lub tętniak przewodu. Dlatego też zwierzęta z drożnym przewodem tętniczym nie powinny być rozmnażane, nawet po ich zoperowaniu.

Opracowała lek. wet. Katarzyna Kraszewska